Tham dự sự kiện có ông Nguyễn Mạnh Thắng (Phó cục trưởng Cục Đường bộ Việt Nam); ông Lê Thanh Tùng (Giám đốc Trung tâm thông tin Bộ GTVT); ông Nguyễn Hữu Tiến (Phó Vụ trưởng Vụ Khoa học công nghệ và môi trường Bộ GTVT); ông Thái Hồ Phương (Giám đốc Trung tâm Quản lý và điều hành giao thông TP Hà Nội; Bà Đặng Tuyết Dung - Giám đốc Visa Việt Nam & Lào... Về phía NAPAS có ông Nguyễn Quang Minh (Tổng giám đốc); ông Nguyễn Hoàng Long (Phó tổng giám đốc); ông Nguyễn Thanh Tùng (TP.  Nghiên cứu ứng dụng công nghệ thanh toán) cùng các đại diện của Ban tổ chức.

Bộ GTVT vừa trình Chính phủ dự thảo nghị định về thanh toán điện tử giao thông đường bộ. Theo dự thảo này, các tổ chức, doanh nghiệp và người dân khi tham gia giao thông sẽ có một tài khoản giao thông để thanh toán điện tử hầu hết loại phí, giá, không chỉ với giao thông đường bộ mà còn cho các dịch vụ tại các cảng hàng không, cảng biển, bãi đỗ xe, điểm đỗ xe lòng đường, kiểm định... Bài toán đặt ra là làm thế nào để chung tay xây dựng một hệ sinh thái giao thông văn minh, ứng dụng các công nghệ hiện đại phục vụ người dân, đáp ứng xu hướng thanh toán điện tử trong giao thông cũng là nội dung chủ đề của hội thảo

Xây dựng hệ sinh thái giao thông văn minh - thúc đẩy thanh toán KDTM

Theo ông Tô Nam Toàn, Trưởng phòng Khoa học Công nghệ Môi trường và Hợp tác Quốc tế, Cục Đường bộ Việt Nam, từ ngày 1/10/2024 khi nghị định có hiệu lực đến ngày 1/10/2025, chủ phương tiện phải thực chuyển đổi tài khoản thu phí sang tài khoản giao thông kết nối phương tiện thanh toán.

Từ ngày 1/10/2024 đến 1/7/2026 thực hiện duy trì hình thức thu phí dịch vụ sử dụng đường bộ theo hình thức điện tử không dừng. Nhà cung cấp dịch vụ thanh toán giao thông đường bộ và nhà cung cấp dịch vụ thanh toán tiền sử dụng đường bộ triển khai kết nối hệ thống điều hành và trung tâm dữ liệu để kết nối, chia sẻ thông qua tài khoản giao thông. Sau đó, từ ngày 1/7/2026 hệ thống cơ sở dữ liệu thanh toán điện tử giao thông đường bộ chính thức vận hành.

Để phối hợp triển khai hiệu quả hoạt động thanh toán điện tử trong lĩnh vực giao thông, ông Nguyễn Trung Anh, Vụ Thanh toán (Ngân hàng Nhà nước Việt Nam) cho biết, đơn vị sẽ đưa ra nhiều giải pháp thúc đẩy thanh toán không dùng tiền mặt trong thời gian tới, tiếp tục hoàn thành khuôn khổ pháp lý, triển khai hiệu quả Nghị định số 52/2024/NĐ-CP của Chính phủ Quy định về thanh toán không dùng tiền mặt.

Đại diện NAPAS, ông Nguyễn Thanh Tùng (TP. NCUDCNTT) cho biết, hiện nay trên thế giới có hai xu hướng: thu phí giao thông theo cơ chế độc lập (closed-loop) và thu phí giao thông theo cơ chế liên thông (account - based/open-loop). Trong đó, xu hướng thu phí giao thông theo cơ chế độc lập đã được triển khai từ nhiều năm nay như mua vé bằng tiền mặt, mua vé bằng thẻ từ trên xe buýt, tại sân ga tàu điện metro.

Tuy nhiên, các quốc gia đa phần đã chuyển sang thu phí giao thông theo cơ chế liên thông account - based/open-loop. Phương thức account - based là sử dụng một tài khoản thay vì trước đây sử dụng thẻ, số dư tài khoản sẽ được lưu trên một máy chủ, thẻ/điện thoại chỉ là vật định danh, liên kết với một tài khoản đặt ở đằng sau. Điều này sẽ mang lại nhiều lợi ích hơn so với thẻ thông thường. Chẳng hạn, sau mùa mưa lũ vừa qua, khi muốn khuyến khích người dân sử dụng phương tiện công cộng, nếu giảm giá vé thì các đơn vị vận tải sẽ phải triển khai loại phí mới trên tất cả các đầu đọc thẻ - nhưng với hệ thống account - based, chỉ cần thay đổi một tham số và bấm "enter" là toàn bộ cơ chế phí mới sẽ được ứng dụng với tất cả giao dịch. Bên cạnh đó, thanh toán open-loop không chỉ chấp nhận thẻ giao thông mà còn cho phép thẻ thanh toán ngân hàng hoặc thẻ thanh toán khác áp dụng cho dịch vụ giao thông công cộng.

Lấy ví dụ giao thông tại Anh (London), ông Tùng cho biết từ năm 2003, London đưa Oyster card vào sử dụng để thanh toán các dịch vụ giao thông. Sau đó, từ năm 2012, Thủ đô Anh đưa thẻ contactless ngân hàng vào thanh toán giao thông. Điện thoại di động cũng được sử dụng để thanh toán dịch vụ công cộng như thẻ ngân hàng.

Theo thống kê, tổng số chuyến đi thanh toán bằng thẻ Oyster và EMV Contactless trong một tháng 12/2023 tương đương 167 triệu. Có 41 triệu chuyến đi bằng Oyster, còn lại 126 triệu chuyến đi thẻ EMV Contactless. Tại Trung Quốc, đất nước tỷ dân đã hỗ trợ thanh toán giao thông bằng thẻ Unionpay được số hoá lên điện thoại di động (Union Pay tap and go). Từ tháng 9 năm nay, Trung Quốc áp dụng với thẻ thanh toán Master Card và Visa được phát hành ở nước ngoài để thanh toán trên toàn bộ mạng lưới vận tải đường sắt của thành phố và thanh toán tự động theo các quy định tương tự đối với người dân địa phương. Dịch vụ được triển khai tại 27 tuyến tàu điện ngầm, tổng chiều dài 836km bao gồm 490 ga.

Còn tại Việt Nam, việc phát triển phương tiện giao thông công cộng cần đi đôi với tối ưu hóa hình thức thẻ vé nhằm giảm thiểu thời gian xếp hàng chờ đợi thẻ vé và thu hút người dân sử dụng phương tiện công cộng. Cũng theo ông Tùng, Việt Nam còn nhiều khó khăn trong phát triển thẻ vé như các phương tiện chưa liên thông; không tối ưu được nguồn lực xã hội; chưa có tiêu chuẩn thẻ vé chung; người dân phải mua vé bằng tiền mặt hoặc có nhiều thẻ; để nạp tiền, người dân phải nạp tại quầy thanh toán.

Để phát triển thẻ vé thông minh trong giao thông, ông Tùng đề xuất mỗi thành phố, tốt nhất là mỗi quốc gia nên có một hệ thống thẻ vé điện tử tập trung, duy nhất, sử dụng cho tất cả các đơn vị cung cấp dịch vụ giao thông công cộng bao gồm bus, metro... Ngoài ra, nên có cơ chế hỗ trợ việc sử dụng thẻ ngân hàng trong thanh toán giao thông. Song song với đó, tiêu chuẩn kỹ thuật về thẻ vé nên dựa trên tiêu chuẩn mở, không có giới hạn về đơn vị cung cấp thẻ, thiết bị đầu đọc và nên được xây dựng dựa trên các tiêu chuẩn quốc tế, có thể sử dụng lại các sản phẩm thẻ, đầu đọc đã có sẵn thị trường, rút ngắn thời gian triển khai.

Còn Giám đốc VISA Việt Nam và Lào, bà Đặng Tuyết Dung nhận định: VISA đã và đang tích cực hỗ trợ Chính phủ đạt được các mục tiêu như phát triển toàn diện, kết nối và có khả năng phục hồi tốt hơn. Với vai trò là một tổ chức thanh toán toàn cầu, Visa hỗ trợ các đô thị và các đơn vị vận hành giao thông giải quyết các khó khăn trong quá trình chuyển đổi giao thông đô thị nhằm mang đến các giải pháp thanh toán điện tử đơn giản, thuận tiện và an toàn hơn trên mọi hành trình di chuyển.

Hệ thống thanh toán sẵn sàng kết nối

Tại phiên thảo luận, trước câu hỏi về chính sách để tài khoản giao thông có thể "khớp lệnh" với các phương tiện thanh toán sẵn có của hệ thống ngân hàng cũng như mức độ sẵn sàng của hệ thống ngân hàng về Hạ tầng về kỹ thuật, công nghệ – ông Nguyễn Hoàng Long (Phó Tổng Giám đốc NAPAS) đã chia sẻ: Hiện nay hạ tầng thanh toán bán lẻ của ngành ngân hàng có độ phủ sóng cao với số lượng thẻ ngân hàng cả quốc tế, nội địa đã gấp 1,5 lần so với tổng dân số Việt Nam. Còn theo NHNN, hơn 87% công dân Việt Nam ở độ tuổi trưởng thành có tài khoản ngân hàng. Cho thấy mức độ phủ sóng rộng khắp của hoạt động thanh toán điện tử, thanh toán ngân hàng trong mọi hoạt động đời sống từ quẹt thẻ trả tiền cafe hay quét QR mua rau tại chợ…

Vì thế, việc đưa thanh toán không tiền mặt vào chính sách phát triển giao thông sẽ giúp người dân thuận tiện hơn trong giao dịch, góp phần tăng tính "hấp dẫn" của các hình thức giao thông công cộng. "Về phía ngành ngân hàng, chúng tôi tương đối sẵn sàng về hạ tầng cũng như kinh nghiệm triển khai trong nước và thế giới", ông Long cho biết. Đặc biệt, là khi tại Việt Nam, NAPAS đã có kinh nghiệm triển khai kết nối liên thông với một số đơn vị giao thông như VETC, Vinbus…

Tuy định hướng, chính sách đã có, nhưng theo ông Long để đưa nghị định vào cuộc sống, ngoài sự chỉ đạo của NHNN và Bộ GTVT, các cơ quan liên quan cũng cần ngồi lại để nghiên cứu kỹ hơn về phương thức vận hành hệ thống tài khoản giao thông, các bộ quy chuẩn và khả năng kết nối giữa đơn vị cung cấp như NAPAS, VISA sang hệ thống thanh toán mới để việc "khớp lệnh" diễn ra "mượt mà" nhất. 

Trao đổi về khả năng đáp ứng việc triển khai, ông Nguyễn Hoàng Long cũng cho biết, NAPAS và hệ thống ngân hàng Việt Nam đã có kinh nghiệm triển khai, kết nối với các hệ thống tương tự. Tiêu biểu, NAPAS đã kết nối với hệ thống dữ liệu VNeID giúp người dân có thể dùng một số dịch vụ công thanh toán ngay bằng mã QR. Hệ thống thanh toán giao thông cũng tương tự.

Điều quan trọng cần xác định cơ sở dữ liệu (CSDL) thanh toán giao thông là cơ sở dữ liệu tập trung quốc gia hay chia về địa phương. Nếu có thể chia sẻ các dữ liệu, việc kết nối liên thông sẽ hoàn toàn thực hiện được. "Dựa trên kinh nghiệm triển khai trước đó, chúng tôi hoàn toàn tự tin về mặt công nghệ. Về phía người dân, hiện việc thanh toán không dùng tiền mặt cũng không còn là rào cản do tỷ lệ phủ sóng tài khoản thanh toán và thẻ hiện rất lớn", ông Long nhấn mạnh và cho rằng, vấn đề là làm sao để tài khoản giao thông của người dân gắn liền với phương tiện giao thông đường bộ, giao thông công cộng.

Tại sự kiện, một số đại biểu bày tỏ quan điểm để vận hành hệ thống cơ sở dữ liệu thanh toán điện tử GTĐB được thông suốt, an toàn các cơ quan chức năng cần có các giải pháp đồng bộ, tránh tình trạng gặp vấn đề khi đưa hệ thống vào vận hành.

Đồng thời, các đại biểu đã trao đổi kinh nghiệm thanh toán dịch vụ giao thông trong nước và quốc tế; quy mô thị trường dịch vụ thanh toán cho dịch vụ giao thông và cơ hội đầu tư vào lĩnh vực này; những vướng mắc, khó khăn thực tiễn trong thanh toán dịch vụ giao thông hiện nay, những nhu cầu, mong muốn nâng cao chất lượng dịch vụ thanh toán trong dịch vụ thanh toán giao thông...

Hội thảo đã kết thúc thành công tốt đẹp, những thông tin, kinh nghiệm và giải pháp hữu ích được chia sẻ tại Hội thảo là tiền đề xây dựng, hoàn thiện phương thức thanh toán hiện đại, tiện ích, góp phần phát triển chất lượng dịch vụ giao thông tại Việt Nam.